فرآیند خط مشی گذاری عمومی

در دنیای پر از پیچیدگی و تغییر معاصر، حل مسائل نیازمند ذهن های روشن وآگاه اطراف انسان را امروزه مسائل مختلفی احاطه کرده است که هر کدام به نوعی آینده بشر و نظام اجتماعی او را دستخوش مخاطره ساخته است. مسائل محیط زیست، توسعه صنعت، توسعه انسانی و بسیاری مشکلات دیگر که با اهداف متعارض در یک عرصه واحد خودنمایی می کنند، سیاستگذاران را با معادلاتی لاینحل مواجه ساخته اند. در این فضای پر از ابهام و تناقض، سیاستگذاری به عنوان فرایند "نظم دهندگی" به بی نظمی ها، کاری دشوار است. در کتاب حاضر مؤلفان کوشیده اند تا با نشان دادن زوایای مختلف روند خط مشی گذاری عمومی، آن را به طور کامل توصیف کنند و خوانندگان را از مسائلی که در این مبحث وجود دارد آگاه سازند. مسلما مجهز شدن به دانش خط مشی گذاری و احاطه به تئوری ها و مدلهای آن، تنها راهی است که از طریق آن می توان بر مسائل غامض امروز غلبه کرد. نخستین فصل کتاب به تعاریف و مفاهیم خط مشی عمومی از دیدگاه های مختلف می پردازد و با بررسی ماهیت مسائل و مشکلات عمومی، تجزیه و تحلیل انواع خط مشی ها را ارائه می دهد. در پایان فصل، خط مشی عمومی به عنوان فرایندی که متشکل از مراحل مختلف شناخت و درک مسئله، انعکاس مسائل در سازمان های عمومی، تهیه و تنظیم خط مشی عمومی، تصویب و قانونی کردن خط مشی، اجرا و ارزیابی است به طور مشروح بررسی شده است. در فصل دوم کتاب، مدل های مختلف خط مشی گذاری مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. بدیهی است که چارچوب و متغیرهای موردنظر در هر مدل با یکدیگر تفاوت دارند و بنابراین، مدل ها از دیدگاه های مختلف بررسی شده اند. نحوه ارزیابی مدل های مورد استفاده نیز در پایان فصل مطرح شده است. مشکلات مسائل عمومی و نحوه انعکاس آنها به مراجع خط مشی گذار و سازمان های عمومی، موضوع اصلی فصل سوم را تشکیل می دهد. در این فصل هم چنین اقدامات لازم برای ارجاع موارد به مسئولان و مراجع سیاستگذار تشکل و سازماندهی و نحوه تهیه و تدوین خط مشی عمومی حاصل از پیشنهادها و خواسته های شهروندان و عموم جامعه به طور مشخص تر مورد بحث قرار می گیرد. بدیهی است، خط مشی عمومی تا زمانی که به شکل قانون در نیامده باشد قابل اجرا نخواهد بود. در فصل چهارم به نحوه قانونی کردن، تصویب و مشروعیت یافتن خط مشی ها پرداخته شده و نقش مهم قانونگذاران و قوه مقننه به عنوان مراجع اصلی خط مشی گذار در جامعه نشان داده می شود. در فصل پنجم مرحله اساسی و کلیدی فرایند خط مشی گذاری عمومی - یعنی اجرای خط مشی - مورد بحث قرار می گیرد. واضح است که تا زمانی که خط مشی به اجرا در نیاید به خودی خود نمی تواند منشأ هیچ گونه تحول و حل مسئله یا مشکل باشد. در این راستا نحوه ارتباط و هماهنگی سازمانهای مرکزی یا محلی در نحوه تفسیر قوانین و مقررات و خط مشی های عمومی و اجرای آن ها تجزیه و تحلیل شده است. در فصل ششم به ارزیابی خط مشی عمومی و تعیین و اثربخشی آن در حل مسائل و مشکلات عمومی اشاره می شود. واضح است تا زمانی که خط مشی گذاران معیارها و شاخص های دقیقی برای رسیدن به اهداف خط مشی تعیین نکرده باشند نحوه ارزیابی خط مشی و قضاوت در مورد آن، ساده نخواهد بود. مسئله ارزیابی خط مشی ها از لحاظ صرف هزینه ها و بودجه نیز قابل توجه است که در این فصل چرخه خط مشی، عناصر و مؤلفه های ارزیابی خط مشی برای راهنمایی مدیران سازمان های عمومی در ارزیابی برنامه و خط مشی ها مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. بررسی نقش گروه های ذی نفوذ و نحوه تاثیر گذاری آنها در فرایند خط مشی گذاری عمومی موضوع فصل هفتم است. در این فصل هم چنین نقش مثبت گروهها، انواع گروهها و شیوه های مختلفی که در شکل گیری، تهیه و تنظیم خط مشی عمومی به وسیله گروه ها مورد استفاده قرار می گیرد به طور مشخص تشریح می شود.. در فصل هشتم به مسائل و مشکلات اجرای خط مشی ها به ویژه در کشورهای در حال | توسعه اشاره می شود. بالاخره در آخرین فصل، افق های آینده خط مشی گذاری عمومی و عوامل اساسی و بنیادی که در راستای اجرای اثر بخش خط مشی ها، مدیران سازمانهای عمومی باید به آن ها توجه کامل داشته باشند مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. به علاوه در این فصل سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری (DSS) که به همراه سیستم های خبره (ES) و مدیریت سیستم های اطلاعاتی (MIS) از ابزار کار و ملزومات ایجاد زمینه و شرایط مطلوب تهیه و تنظیم و اجرای خط مشی عمومی است، توضیح داده خواهد شد. خلاصه آنکه در این مجموعه، فرایند خط مشی گذاری عمومی به عنوان محور اصلی در سیاست ها و عملکرد بخش عمومی مورد بررسی قرار گرفته و کوشش شده است تا قواعد، مدل ها و نظریه هایی که در این زمینه مطرح است تا حد امکان توصیف و تشریح شود.